Theo dịch tễ học của Tổ chức Y tế thế giới WHO, Việt Nam là một trong các quốc gia có tỷ lệ người mắc bệnh tiểu đường gia tăng nhanh. Nếu không kiểm soát tốt có thể gây ra nhiều biến chứng cấp tính và mãn tính. Đặc biệt là các biến chứng trên hệ thần kinh và mạch máu.
Bệnh tiểu đường là gì?
Bệnh tiểu đường là một trong những bệnh lý có liên quan đến các vấn đề về insulin. Bình thường, tuyến tụy sản xuất ra insulin để giúp cơ thể dự trữ và sử dụng đường và chất béo từ thức ăn. Bệnh xuất hiện khi:
- Tuyến tụy không sản xuất được insulin
- Tuyến tụy sản xuất rất ít insulin
- Cơ thể không đáp ứng thích hợp với insulin, hay còn gọi là “kháng insulin”
Tiểu đường là căn bệnh mạn tính, hiện nay chữa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn. Tuy nhiên, những triệu chứng và biến chứng của bệnh có thể kiểm soát được bằng cách tuân thủ điều trị của bác sĩ, kết hợp chế độ dinh dưỡng và tập luyện hợp lý.
Khát nước và uống nước thường xuyên là biểu hiện dễ nhận thấy ở người tiểu đường
Bệnh tiểu đường có những triệu chứng gì?
Nhìn chung các triệu chứng điển hình của bệnh tiểu đường cụ thể như sau:
- Đi tiểu nhiều (đa niệu)
- Khô miệng, uống nhiều (hay khát nước và uống nhiều nước)
- Sút cân đột ngột
- Trở nên dễ mệt mỏi (yếu, cảm giác mệt mỏi)
- Thị lực giảm (nhìn mờ, hay mỏi mắt)
- Khó thở, thở nặng nhọc
- Mất đi ý thức (tình trạng này hiếm gặp)
Bệnh tiểu đường thực sự nguy hiểm khi nào?
Theo các chuyên gia Nội tiết Đái tháo đường, ĐTĐ tuýp 2 là một trong những căn bệnh nguy hiểm nhất (đứng sau tim mạch và ung thư), tỷ lệ tử vong do căn bệnh này lên đến 70%. Trong đó, tỷ lệ tử vong do các biến chứng như bệnh mạch vành cao gấp 1,8 lần và tai biến mạch máu não cao gấp 2,4 lần.
Khi lượng đường trong máu tăng cao, máu trở nên đặc hơn, tạo áp lực lớn lên mạch máu. Hiện tượng này lâu dài sẽ gây ra nhiều biến chứng và đây chính là điểm đáng sợ của căn bệnh mạn tính này.
Đặc biệt phần lớn các biến chứng tiểu đường đều liên quan đến mao mạch và tùy từng trường hợp, bệnh nhân có thể bị mất thị giác, thậm chí các chi của chân tay có thể bị hoại tử.
Phân loại bệnh tiểu đường
Tùy thuộc vào từng nguyên nhân gây bệnh, tiểu đường có thể được chia thành 3 loại cơ bản sau đây:
– Tiểu đường tuýp 1
Tiểu đường tuýp 1 là bệnh do các tế bào β của tuyến tụy tiết ra insulin bị phá hủy. Đây là bệnh có tỷ lệ khởi phát cao ở đối tượng trẻ em và vị thành niên, có đặc trưng là thường đột nhiên phát triển và tiến triển nhanh chóng.
Ngoài ra, các triệu chứng ban đầu của bệnh rất giống với triệu chứng bệnh cảm lạnh, nhưng sau đó xuất hiện thêm các triệu chứng như khát nước, đa niệu, đột nhiên giảm cân.
Tiểu đường tuýp 1 thường gặp ở trẻ em và những người ở độ tuổi còn trẻ
Về phương pháp điều trị, khi tế bào β của tuyến tụy phá hủy, insulin không thể được tiết ra, vì vậy nếu bệnh nhân không thường xuyên cung cấp insulin từ bên ngoài vào cơ thể thì bệnh có thể gây nguy hiểm đến tính mạng. Do đó biện pháp tiêm insulin là rất cần thiết.
– Tiểu đường tuýp 2
Tiểu đường tuýp 2 khởi phát ở những người có yếu tố di truyền liên quan đến tiểu đường và có thói quen sinh hoạt kém lành mạnh như ăn uống phản khoa học, lười vận động, thường xuyên căng thẳng.
Tiểu đường tuýp 2 khởi phát chủ yếu ở những người sau độ tuổi trung niên. Đặc trưng của loại bệnh này là gần như không có triệu chứng cơ năng, thường khởi phát mà bệnh nhân không biết. Không ít các trường hợp bệnh nhân ngạc nhiên khi lần đầu tiên phát hiện bệnh trong kỳ khám sức khỏe tại nơi làm việc và nơi sinh sống mặc dù nghĩ rằng bản thân khỏe mạnh.
Hiện nay, chưa có bất kỳ phương pháp y học nào chữa trị dứt điểm tiểu đường. Ngay cả khi chỉ số đường huyết đã ổn định nhưng nếu bệnh nhân ngừng điều trị, chỉ số này sẽ lại tăng lên rất nhanh.
Vì vậy, trường hợp bệnh nhân phát hiện bị tiểu đường type 2, hãy đến tư vấn tại một cơ sở y tế chuyên khoa để được duy trì điều trị và tiến hành xét nghiệm thích hợp.
– Tiểu đường thai kỳ
Tiểu đường thai kỳ là một tình trạng bất thường trong trao đổi chất đường do ảnh hưởng của việc mang thai và được phát hiện hoặc khởi phát lần đầu khi mang thai. Đây là một bệnh tiêu biểu ở phụ nữ mang thai, khi phụ nữ mang thai, hormone được tạo ra bởi nhau thai ức chế chức năng insulin, do đó gây ra sự tăng lượng đường trong máu.
Tiểu đường thai kỳ có thể gây ra biến chứng nghiêm trọng ở cả mẹ và bé
Tất nhiên, không phải tất cả phụ nữ mang thai đều bị tiểu đường, nhưng trường hợp thai phụ béo phì, mang thai khi lớn tuổi, tiền sử gia đình thai phụ có người bị tiểu đường thường sẽ có xu hướng dễ bị tiểu đường thai kỳ hơn.
Biến chứng của bệnh tiểu đường là gì?
Tiểu đường chỉ thực sự đáng sợ khi những biến chứng bắt đầu phát triển ngày càng phức tạp hơn. Và chắc hẳn nhiều người sẽ nghĩ rằng: Biến chứng tiểu đường là tình trạng thị lực suy giảm sẽ dẫn đến mù lòa, thận yếu, hoặc hoại tử tay chân,… Thực tế, đây là những triệu chứng điển hình do 3 biến chứng sau đây:
Bệnh võng mạc tiểu đường
Hầu hết những người bệnh tiểu đường sẽ phát triển một số loại bệnh về mắt (bệnh võng mạc) làm giảm thị lực hoặc mù lòa. Mức glucose máu cao liên tục cùng với huyết áp cao và cholesterol cao là những nguyên nhân chính gây ra bệnh võng mạc.
Võng mạc là một màng mỏng với vô số dây thần kinh ở đáy mắt và mao mạch căng xung quanh. “Bệnh võng mạc tiểu đường” là một biến chứng dẫn đến giảm thị lực và mù lòa do áp lực lên mạch máu gây ra bởi bệnh tiểu đường, máu và oxy không đủ để truyền tới mao mạch của võng mạc.
Biến chứng về thận
Vai trò quan trọng của thận trong cơ thể là lọc chất thải và các chất không cần thiết trong máu rồi thải chúng ra khỏi cơ thể dưới dạng nước tiểu. Có thể nói máu của cơ thể chúng ta được duy trì ở trạng thái ổn định chính là nhờ chức năng lọc của thận.
Tuy nhiên, khi lượng đường trong máu tăng lên do bệnh tiểu đường, bộ lọc thận bị tắc nghẽn, không thể xử lý được chất thải và các chất không cần thiết, khiến cho việc giữ ổn định tình trạng của máu trở nên khó khăn. “Bệnh thận do tiểu đường” là rối loạn chức năng thận do tiểu đường gây ra.
Trong trường hợp xấu nhất, có thể dẫn đến các triệu chứng đe dọa tính mạng nghiêm trọng như tăng urê máu, suy thận và có thể cần phải chạy thận nhân tạo bằng thiết bị y tế.
Biến chứng về thần kinh
Cùng với những biến chứng về thận và võng mạc, “Bệnh thần kinh tiểu đường” là một biến chứng nguy hiểm đối với người tiểu đường. Tuy vậy nhiều bệnh nhân hiện nay vẫn chưa hình dung được mức độ nghiêm trọng của biến chứng này.
Tiểu đường gây đau, nhức chân.
Tê bì và đau chủ yếu ở các ngón chân và bàn chân là những triệu chứng thường thấy của biến chứng về thần kinh. Về cảm giác, các triệu chứng thường được biểu hiện ở trạng thái “châm chích”, “đau rát”,…, Khi các triệu chứng tiến triển, đau và tê sẽ dần dần xuất hiện ở các ngón tay. Đặc biệt, khi thần kinh tiếp tục bị tổn thương, cảm giác của tứ chi trở nên chậm hơn và bệnh nhân thường bị thương trên tay chân mà không biết.
Điều phải chú ý đặc biệt trong bệnh thần kinh tiểu đường là khi bệnh nhân không chú ý đến một vết trầy xước rất nhỏ do đi giày bị chật hoặc bị cứa, vết thương có thể trở nên tồi tệ hơn như bị nhiễm khuẩn và thời điểm bệnh nhân đi khám tại bệnh viện thì tay và chân đã bị hư hỏng nặng không thể sử dụng được nữa, cách chữa trị duy nhất là cắt bỏ chân tay. Bệnh nhân tiểu đường nên xác nhận trực quan các chi của chân tay trong khi tắm.
Phương pháp điều trị tiểu đường
Tuy không thể điều trị dứt điểm, tuy vậy người bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát bệnh nhờ tuân thủ phác đồ điều trị gồm: Duy trì chế độ ăn uống hợp lý, liệu pháp vận động, điều trị bằng thuốc. Cụ thể 3 phương pháp này như sau:
Chế độ ăn uống
Ăn uống hợp lý nhằm điều chỉnh lượng đường trong máu bằng thói quen ăn uống lành mạnh có cân bằng.
- Ăn chậm và nhai kỹ.
- Ăn uống lành mạnh: Một bữa ăn chính cần đảm bảo 3 nhóm chất: Tinh bột, chất xơ và chất đạm. Nên hạn chế thực đơn làm tăng đường huyết như: cơm trắng, bún, phở, thức ăn ngọt,…
- Nên chia nhỏ bữa ăn thành 5-6 bữa. Tuyệt đối không bỏ bữa sáng, không ăn vào đêm muộn hoặc trước khi đi ngủ.
- Khẩu phần ăn vừa đủ, không ăn quá no, không nhịn ăn hoặc kiêng khem quá mức.
Đối với người tiểu đường, thèm ăn là một trong những ham muốn khó kiểm soát nhất. Tuy nhiên, đôi khi bệnh nhân vẫn bị rối loạn trong thói quen ăn uống như “muốn ăn đồ ăn có dầu mỡ!”, “muốn ăn đến no căng bụng”. Để giải quyết vấn đề này, đôi khi có thể thử tạo “ngày đặc biệt để ăn đồ bản thân thích”.
Chế độ dinh dưỡng hợp lý là phương pháp được các chuyên gia khuyến cáo
Dù bằng cách nào, do đây là “điều trị” bằng chế độ ăn uống nên vẫn cần tham khảo ý kiến bác sĩ phụ trách.
Vận động
Liệu pháp vận động là một phương pháp điều trị thúc đẩy glucose trong máu được đưa vào tế bào để trở thành năng lượng và làm giảm lượng đường trong máu thông qua việc vận động.
Tuy nhiên, trong điều trị tiểu đường, không phải loại vận động nào cũng tốt, nhưng nhìn chung thì tập thể dục nhịp điệu vừa phải với mức độ cảm thấy “hơi khó khăn…” và rèn luyện cơ bắp dường như hiệu quả hơn vận động nặng như thi đấu của vận động viên thể thao.
Ngoài ra, khi bệnh nhân bắt đầu tăng cường vận động nặng nhưng bỏ cuộc giữa chừng do cảm thấy khó hoặc làm tổn thương cơ thể thì việc tập tăng cường cũng không mang lại hiệu quả gì. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ phụ trách trước và lập một chương trình tập luyện ổn định, hiệu quả và phù hợp với khả năng của bản thân.
Điều trị bằng thuốc
Việc duy trì sử dụng thuốc trong điều trị bệnh là điều không thể tránh khỏi bởi theo thời gian, chức năng tụy tiết insulin nội sinh càng ngày càng giảm. Một loại thuốc riêng lẻ không đủ đảm bảo đạt mục tiêu đường huyết.
Chi phí điều trị bệnh
Tiểu đường thường được ví là “bệnh nhà giàu” bởi thời gian điều trị kéo dài và vô cùng tốn kém chi phí. Tùy thuộc vào sự tiến triển của bệnh và tình trạng của bệnh nhân, chi phí điều trị sẽ khác nhau.
Theo PGS.TS Trần Ngọc Lương, bệnh nhân tiểu đường phải chịu gánh nặng kinh tế lớn gồm chi phí trực tiếp, chi phí gián tiếp và chi phí vô hình. Cả 3 loại chi phí này đều ảnh hưởng lớn tới bệnh nhân và gia đình.
Vì vậy, ngăn ngừa biến chứng, kiểm soát tốt bệnh, nâng cao chất lượng cuộc sống chính là tiết kiệm chi phí cho người bệnh, gia đình và cả xã hội. Hy vọng qua bài viết này, mọi người đã có thể hình dung rõ hơn về bệnh tiểu đường.
